Proces starzenia organizmu rozpoczyna się zaraz po osiągnięciu przez niego dojrzałości. Istnieją czynniki, takie jak stres, używki, choroby, nadmierne opalanie, które mogą rozpocząć zjawisko starzenia się jeszcze wcześniej.

Za większość niechcianych zmian skórnych odpowiadają czynniki zewnętrzne. Jednak o tym jak będziemy na nie reagować decydują nasze geny.

Starzenie genetyczne

Wśród teorii opisujących starzenie się skóry można wyróżnić dwie dominujące. Teoria zaprogramowania zakłada, że w komórkach zachodzą mutacje genów prowadzące do zaburzenia odnowy komórek. Każda z nich ma zdolność tylko do określonej liczby podziału (Hayflick limit), czyli zdolności do tworzenia nowych komórek. Badania wykazały, że połączenie się komórki starej z młodą działa na tę drugą niszcząco. Oznacza to, że geny starzenia są dominujące.

Druga teoria, zwana “stochastyczną” mówi o tym, że starzenie wywołane jest zaburzeniami biochemicznymi upośledzającymi funkcje komórek. Może to prowadzić do uszkodzenia DNA i nieprawidłowego ułożenia włókien kolagenu oraz innych substancji tworzących szkielet dla skóry. Wynikiem tych zmian są objawy takie jak: zanik krwionośnych naczyń włosowatych, zmniejszenie produkcji witaminy D, nieprawidłowości w produkcji łoju, a co za tym idzie zaburzenia bariery lipidowej (podatność na uszkodzenia mechaniczne). Następuje ograniczenie liczby połączeń między skórą właściwą a naskórkiem. Powoduje to zahamowanie wymiany składników odżywczych oraz oddzielenie się tych warstw od siebie, nawet przy drobnych urazach.

Upośledzenie funkcji ochronnych naskórka wywołane jest zmianami ilościowymi i jakościowymi produkcji lipidów, czego efektem jest nadmierne wysychanie i złuszczanie naskórka. Jego żywe warstwy robią się coraz cieńsze. Zmniejszenie elastyczności i odwodnienie powodowane jest przez zmniejszenie ukrwienia i degradację siatki kolagenu i elastyny.

Siła mięśni

Wpływ na wygląd naszej skóry ma także mimika. Powtarzalne skurcze mięśni twarzy, to czynnik najwcześniej wpływający na powstanie zmarszczek głębokich. Właśnie po nich widać nasze nawyki, najczęstsze grymasy czy sposób w jaki się uśmiechamy. Przez bruzdy na czole, lwie zmarszczki między brwiami, kurze łapki i fałdy nosowo – wargowe tak popularny stał się jad kiełbasiany, czyli botoks. Jego działanie jest bardzo proste, ale może być też bardzo widoczne. Paraliżuje on nerwy przesyłające sygnał z mózgu do mięśni, dzięki czemu nie następuje ich kurczenie i tym samym pogłębianie zmarszczek. Konsekwencją przesadzenia z botoksem lub jego nieumiejętnego stosowania może być niewyrażająca emocji twarz lalki (ten efekt często widzi się u celebrytów), a nawet trwałe uszkodzenie nerwów.

Photoaging – starzenie słoneczne

Określenie to na dobre wpisało się do słownika fachowego i potocznego zanim poznano mechanizm procesu. Jest ono jednak nieco błędne. Przyśpieszone starzenia się skóry nie jest bowiem wywołane przez jej posłoneczne uszkodzenia. Tak naprawdę jest przewlekłym stanem zapalnym, które w sensie klinicznym diametralnie różni się od procesu starzenia. Jednak dla uproszczenia zjawisko to nazywa się starzeniem zewnątrzpochodnym lub właśnie photoaging.

Objawy:

• suchość i szorstkość skóry
• tworzenie się dużych zaskórników w wyniku przerostu gruczołów łojowych
• zmniejszenie elastyczności
• powstanie zmarszczek głębokich
• przebarwienia i odbarwienia skóry
• zmiany przednowotworowe i raki skóry

Nasilenie tych zmian zależy od indywidualnych zdolności organizmu do naprawy uszkodzeń posłonecznych w komórkach. Dlatego podobne eksponowanie na promienie UV powoduje inną intensywność objawów u różnych osób.

Starzenie zewnątrzpochodne powoduje zwiększenie się ilości komórek zapalnych, a zmniejszenie liczby komórek odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego skóry odpowiedzialnego za ochronę przed chorobami. Promienie UV uszkadzają sieć drobnych naczyń krwionośnych, powodując ich zanik lub zwężenie.

Kancerogeneza wywołana promieniami UV

Działanie promieni UV prowadzi do kancerogenezy. Jest to kilku etapowy proces modyfikacji zachodzących w DNA komórki, prowadzących do zmian przednowotworowych i raków skóry. Większość mutacji genów powstaje za sprawą działania promieni UVB, chociaż UVA również może powodować zmiany DNA.

Komórki posiadają mechanizm obronny przed rozwijaniem się raków skóry. Jest nim białko p53, którego stężenie ulega zwiększeniu w komórce, wystawionej na promieniowanie UVB. Hamuje ono dalszy podział komórki uniemożliwiając powielenie zmutowanego łańcucha genetycznego. W ten sposób daje też czas na naprawę uszkodzonego DNA. Jeśli nie nastąpi ona w ciągu kilkudziesięciu godzin, następuje proces genetycznie zaprogramowanej śmierci komórki. Problem pojawia się, jeśli gen odpowiedzialny za powstanie białka p53 sam ulegnie mutacji i nie będzie mógł spełnić swojej ochronnej funkcji. W takim przypadku może dojść do powielenia oraz nagromadzenie innych mutacji DNA i progresji nowotworowej.

Ochrona przed promieniowaniem UV

Przyjmuje się, że wcześnie rozpoczęta i regularnie stosowana ochrona przeciwsłoneczna mogłaby zmniejszyć oznaki starzenia się skóry wywołane promieniami UV nawet o 80%. Odpowiednia ochrona przeciwsłoneczna uchroni nas przed powstawaniem niechcianych zmarszczek i pomaga zminimalizować wystąpienie nowotworów skóry. Ale nie zapominajmy, że całkowite ukrywanie się przed słońcem też nie jest korzystne dla naszego organizmu. 

Palenie papierosów

Silne nasilenie się objawów starzenia podobnych do tych wywołanych przez promieniowanie UV, zaobserwowano u osób palących. Zaburzenia w strukturze elastyny spowodowane są przewlekłym niedotlenieniem tkanek, a także składnikami dymu tytoniowego, które hamują działanie witaminy A. Palenie tytoniu skutkuje również zaburzeniami produkcji sebum i naruszeniem bariery ochronnej naskórka, co prowadzi do podatności na urazy mechaniczne, nadmiernego wysuszenia oraz utraty elastyczności skóry.

Pochodne witaminy A

Najlepiej poznanym substancjami zapobiegającymi, a nawet naprawiającymi posłoneczne uszkodzenia skóry są pochodne witaminy A, czyli retinoidy. Szczególnie dobrym działaniem wyróżnia się tretinoina (kwas retinojowy), której stosowanie powoduje powstanie nowego prawidłowego kolagenu. Ma wpływ także na pobudzenie syntezy fibryliny i odnowy elastyny, które są odpowiedzialne za elastyczność skóry. Tretinoina działa w skórze właściwej wygładzając zmarszczki, zmniejsza szorstkość skóry i niwelując przebarwienia. Odbudowuje włókna krwionośne i zapobiega degradacji kolagenu. Jej lecznicze działanie na skórę uszkodzoną promieniami UV powoduje redukcją zmian przedrakowych i raków skóry. Tretinoina znajduje się w preparatcha przeciwtrądzikowych, np. w kremie Retin A.
Podobne działanie na skórę wykazuje retinol, który jest składnikiem często stosowanym w kosmetykach.

Koniecznie trzeba pamiętać, że przy stosowaniu wszelkich pochodnych witaminy A, należy unikać ekspozycji na słońce i stosować filtry chroniące przed promieniowaniem. Dlatego kurację prowadzi się zimą i po konsultacji z lekarzem.

Zapobieganie starzeniu się skóry to temat bardzo rozległy i ciężki do opisania w jednym artykule. Dlatego spodziewajcie się kolejnych publikacji na temat ochrony przed promieniowaniem słonecznym, a także o składnikach kosmetyków spowalniających procesy starzenia.

P.S. Zdjęcia zostały zrobione przy użyciu aplikacji Oldify 😀

AUTOR